Ο Τρικαλινός ερευνητής Νεκτάριος Κατσόγιαννος κυκλοφόρησε πρόσφατα τα «Οδωνυμικά των Τρικάλων», όπου καταγράφει την ιστορία της πόλης μέσα από τα ονόματα των δρόμων της.
Επί σειρά ετών μελέτησε διάφορες εγκυκλοπαίδειες και λεξικά, πήρε πληροφορίες από στρατιωτικές υπηρεσίες, το μικρό και ελλιπές αρχείο του Δήμου Τρικκαίων και τους δύο τόμους με τα ονόματα των οδών του Δήμου Αθηνών και αναζήτησε συμπληρωματικά στοιχεία από συμπολίτες, που συγγενικά πρόσωπα αυτών τιμήθηκαν από το Δημοτικό Συμβούλιο δίνοντας τ' όνομα τους σε κάποιους δρόμους.
Η καθιέρωση της ονοματοθεσίας και η αρίθμηση των οικιών δεν έχει σκοπό μόνο την εξυπηρέτηση των διαφόρων υπηρεσιών, αλλά και την απόδοση τιμής σε ορισμένα πρόσωπα, που με την προσφορά τους ωφέλησαν την κοινωνία, το Έθνος και ορισμένες φορές και τον κόσμο ολόκληρο.
«Για την καθιέρωση των ονομάτων θα πρέπει να είναι γνωστά τα ιστορικά στοιχεία και να κρίνονται με αυστηρά κριτήρια, διότι πέρα από την τιμή που τους γίνεται, αποτελεί και έμμεσα μία παρότρυνση προς παραδειγματισμό» εξηγεί ο ερευνητής.
Όπως λέει, δεν είναι εύκολο να γνωρίζουν το πώς και το γιατί ένας δρόμος πήρε το όνομα του. Κατά το παρελθόν, αλλά και τώρα τελευταία ακόμα, με αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, δρόμοι κεντρικοί άλλαζαν κατά διαστήματα τις ονοματοθεσίες, με συνέπεια να δημιουργούνται προβλήματα.
Επίσης, ορισμένοι είναι «τεμαχισμένοι» με πολλά ονόματα, όπως η παραποτάμια οδός που αρχίζει από την κεντρική γέφυρα και καταλήγει στη γέφυρα Τρικκαίογλου.
Στο βιβλίο του κ. Κατσόγιαννου περιλαμβάνονται όλοι οι δρόμοι του παλιού και του νέου σχεδίου της πόλης, από τα Αλώνια της Μπάρας, μέχρι τα Αμπελάκια και από το Δέλτα Δαρίσης μέχρι το Δέλτα Καλαμπάκας.
«Η χρησιμοποίηση για πολλά χρόνια ενός ονόματος σε δρόμο ή σε πλατεία γίνεται αιτία να μην υιοθετείται εύκολα ένα νέο όνομα, ακόμα και με την αλλαγή της πινακίδας, που έγινε με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου. Στην Αθήνα π.χ. η οδός Ελ. Βενιζέλου εξακολουθεί να λέγεται Πανεπιστημίου, η Παναγή Τσαλδάρη, Πειραιώς κ.ά. Και στην πόλη των Τρικάλων έχουμε τέτοιες περιπτώσεις π.χ. η πλατεία Μακαρίου είναι γνωστή ως «Δεσποτικού», η Εθνικής Αντίστασης ως Κιτριλάκη, η οδός Βενιζέλου ως Άρεως, η Τσιτσάνη ως Λαρίσης κ.ά.» σημειώνει ο ερευνητής.
Στο πρώτο ανάλογο βιβλίο, που κυκλοφόρησε το 1995, κατέγραψε το μητρώο των παλιών οδών της πόλης των Τρικάλων, που είχαν δοθεί για πρώτη φορά μετά το 1907. Η παρούσα μελέτη αφορά κι αυτή το μητρώο των νέων οδών που προέκυψαν με τη νέα επέκταση του σχεδίου πόλεως.
Ένα μέρος ανήκει στους λεγόμενους «παράνομους» δρόμους, που δημιουργήθηκαν κατά την μεταπολεμική περίοδο. Και για τις νέες ονοματοθεσίες χρησιμοποιήθηκαν ονόματα από εξέχουσες προσωπικότητες της ιστορίας, του αθλητισμού, ως επίσης ονόματα προσώπων από την πόλη και τον νομό Τρικάλων που διακρίθηκαν για τις κοινωνικές και πολιτιστικές τους δραστηριότητες.
Τέλος, στον κατάλογο των ονοματοθεσιών περιλαμβάνονται και γεωγραφικά στοιχεία της πατρίδας μας.
Πρωτοπόρος ο Βόλος
Σύμφωνα με τον κ. Κατσόγιαννο, από τις θεσσαλικές πόλεις, πρώτος ο Βόλος το 1882 καθιέρωσε τις ονοματοθεσίες στους δρόμους. Τα Τρίκαλα, προ της απελευθερώσεως, αλλά και για αρκετά χρόνια μετά, ήταν μία πόλη με ακανόνιστα και στενά δρομάκια, χωρίς καμία ονοματοθεσία στους δρόμους.
Με το πρώτο σχέδιο του 1885, από τον τότε μηχανικό του Δήμου Μένανδρο Ποτέσσαρο, αρχίζουν σιγά - σιγά να δημιουργούνται τα πρώτα οικοδομικά τετράγωνα, περιμετρικά της σημερινής κεντρικής πλατείας.
Τα Τρίκαλα τότε ήταν μία μικρή πόλη με πληθυσμό 10.000 - 12.000 κατοίκους, με σπίτια με έναν ή δύο ορόφους, όπου ο ένας γνώριζε τον άλλον.
Ήταν διαιρημένη σε πολλές μικρές συνοικίες, με ονομασίες, άλλες ελληνικές και άλλες τουρκικές, όπως: Καραγάτσι ή Μπάρα, Αγίου Αθανασίου, Κεραμαριά, Εβραίικα, Τρία Χάνια, Παλιο-σάραγο, Τέσσερα Κανάλια, Βαρούσι, με τις υποδιαιρέσεις, Αγία Φανερωμένη, Αγία Επίσκεψη, Αγία Παρασκευή και Αγία Μαρίνα, Γύφτικα, Τουραχάν Βέη ή Παζάρ τζαμί, Μπένοβα Σοκάκι ή Αραπάτικα, Ξυλάδικα, Αστάρ Τσαούση ή Καραμανλή, Κουτσομύλια, Κουρσούμ Τζαμί ή Αγίου Κων/νου, Αράπ μαχαλά, Σαράγια, Αλήκαρα, Μεχμέτ Αγά, Βουβή, Τσανακτσίδικα ή Βουλγάρικα, Τρανά Μνήματα και Τρικκαίογλου.
Τα γράμματα, συνήθως, τα άφηναν στο παντοπωλείο ή στον φούρνο της γειτονιάς. Στα τότε συμβόλαια που γίνονταν, αλλά και στις ανακοινώσεις και διαφημίσεις των εφημερίδων για πωλήσεις, αγορές και πλειστηριασμούς, ανέφεραν κάποια συνοικία ή τοποθεσία κάποιου επαγγέλματος ή ένα γνωστό κατάστημα, φαρμακείο, αρτοποιείο κ.ά.
Με τη χαραυγή του 20ού αιώνα, το κεντρικό τμήμα της πόλεως είχε ρυμοτομηθεί και αποκτήσει σύγχρονους δρόμους, με ωραία καταστήματα και σπίτια. Οι απαιτήσεις του κόσμου και οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες για την καλύτερη εξυπηρέτηση των διαφόρων υπηρεσιών επέβαλαν να δοθούν ονόματα σε πολλούς δρόμους και ορισμένες πλατείες.
Ύστερα από πολλές συζητήσεις και αναβολές, τελικά το 1907, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, ορίζεται επιτροπή με πρόεδρο τον τότε δημοτικό σύμβολο, λογοτέχνη και συγγραφέα Δημ. Φωτάκη για την ονοματοθεσία των οδών.
Για τα παραπάνω, η εφημερίδα «Αναγέννησις» στο φύλλο της 27-1-1907, σε σχόλιό της γράφει: «Το ζήτημα της ονομασίας των οδών φαίνεται ότι οριστικώς πλέον άρχισε να εισέρχεται εις το στάδιον της περατώσεως του».
Λίγους μήνες αργότερα, ο κατάλογος με τα ονόματα των οδών υποβάλλεται στη Νομαρχία, τον οποίον εγκρίνει και τον επιστρέφει για εφαρμογή.
Κι ενώ δόθηκαν τα ονόματα στους δρόμους, θα περάσουν πάνω από σαράντα χρόνια για να τοποθετηθούν οι πρώτοι αριθμοί, τόσο στα σπίτια όσο και στα καταστήματα. Ήταν κακογραμμένοι, κι αυτό το σχολίασαν οι τότε εφημερίδες.
Να τι μας λέει πάλι η ίδια εφημερίδα για την παραπάνω κακογουστιά στο φύλλο της 24-9-1949:
«Αξιέπαινη η ενέργεια της δημοτικής μας αρχής να αριθμήσει τα σπίτια και τα καταστήματα της πόλεως. Έστω και αργά, έπρεπε να γίνει. Πράγμα, που και πολλούς διευκολύνει στην ανεύρεση κάποιου σπιτιού ή καταστήματος, αλλά και γενικά στην πόλη δίνει τον τίτλο προοδευμένης και. συγχρονισμένης πόλεως. Οι αριθμοί όμως αυτοί - όπως κρίνουν πολλοί συμπολίτες - θα μπορούσαν με μία καλλίτερη επίβλεψη και φροντίδα να ήταν πιο καλαισθητικοί, πιο καλογραμμένοι».
Στις τότε διαφημίσεις των εφημερίδων αναγράφονταν μόνο ο δρόμος, αλλά προς διευκόλυνση και τον καλύτερο εντοπισμό, ανέφεραν συμπληρωματικά, και κάποιο άλλο στοιχείο που ήταν γνωστό στους περισσότερους.
Το 1960, με διαταγή της Νομαρχίας δίνεται εντολή να ολοκληρωθεί η ονοματοθεσία των οδών και πλατειών καθώς και η αρίθμηση. Λίγους μήνες αργότερα, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, καταρτίστηκε μία κατάσταση με τα ονόματα όλων των οδών. Επειδή, όμως, δεν είχε γίνει ακόμη η διάνοιξη πολλών δρόμων, τόσο η αρχή μίας οδού όσο και το τέλος της αναφερόταν με τα ονόματα των σπιτιών.
Στα χρόνια της Δικτατορίας (1967-1974), γίνεται μία γενική τοποθέτηση πινακίδων στους δρόμους, σε σημεία που δεν υπήρχαν ή είχαν καταστραφεί.
Όλα αυτά τα χρόνια, με τη μεγάλη ανοικοδόμηση της πόλης, πάρα πολλές πινακίδες είχαν καταστραφεί, γι' αυτό ο Δήμος το 1988, με δικά του συνεργεία τοποθετεί νέες καλαίσθητες πινακίδες, δύο σε κάθε διασταύρωση.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1993, προβαίνει σε νέα από την αρχή αρίθμηση όλης της πόλεως, διότι υπήρχε μεγάλη ακαταστασία.
Με την επέκταση του σχεδίου πόλεως και στα εκτός σχεδίου (παράνομα), με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, ορίσθηκε επιτροπή από δημοτικούς συμβούλους, για να επιμεληθούν τις νέες ονοματοθεσίες. Με νέα απόφαση του, ορίζεται νέα επιτροπή για την συμπλήρωση των ονοματοθεσιών.
Μία ιστορία πίσω από κάθε όνομα δρόμου
Ένα από τα εκατοντάδες παραδείγματα που αναφέρεται σε πρόσωπα που με την προσφορά τους ωφέλησαν την κοινωνία, και το οποίο υπάρχει σε οδό στα Τρίκαλα είναι και του Λεωνίδα Μακρή.
Για το πρόσωπο αυτό, ο ερευνητής αναφέρει τα παρακάτω:
«Ο ιατρός Λεωνίδας Μακρής, γιος του Κώστα και της Γιαννούλας Μακρή, γεννήθηκε το 1897 στην Αθαμανία (Μουτσιάρα) Ασπροποτάμου και απεβίωσε το 1977 στα Τρίκαλα, την πόλη όπου έζησε και δραστηριοποιήθηκε.
Σε ηλικία 22 ετών (το 1919) είχε αποφοιτήσει από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών με βαθμό 'άριστα'. Έλαβε μέρος στην εκστρατεία της Κριμαίας και στις επιχειρήσεις της Μικράς Ασίας ως έφεδρος ανθυπίατρος. Τραυματίστηκε βαριά κατά την προέλαση προς τον Σαγγάριο ποταμό.
Για τη στρατιωτική του δράση προήχθη σε υπίατρο και τιμήθηκε με το «Αριστείο Ανδρείας» και άλλες στρατιωτικές διακρίσεις. Με την αποθεραπεία του τραύματος του κατατάχθηκε στην στρατιά του Έβρου. Έλαβε μέρος στον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο (1940-41) ως Διευθυντής υγειονομικών υπηρεσιών.
Στην περίοδο της Κατοχής μέσω του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και άλλων διεθνών οργανώσεων βοήθησε αποφασιστικά τον πάσχοντα πληθυσμό της περιοχής των Τρικάλων.
Υπήρξε πολυσχιδής προσωπικότητα με πολύπλευρη δραστηριότητα στην πόλη και την περιοχή των Τρικάλων.
Άσκησε το ιατρικό επάγγελμα με αγάπη προς το συνάνθρωπο. Διατέλεσε πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Τρικάλων, του Κρατικού Νοσοκομείου, της Φιλαρχαίου Εταιρείας, της Λέσχης Επιστημόνων Τρικάλων, καθώς επίσης και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου.
Έδωσε πολλές διαλέξεις, έγραψε και δημοσίευσε (σε αυτοτελή βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες) μελέτες ιατρικού, ιστορικού, λαογραφικού και κοινωνικού περιεχομένου.
Η πηγαία και σφοδρή επιθυμία του για προσφορά στην κοινωνία και τους συνανθρώπους του ακόμη και μετά το θάνατό του τον οδήγησε στο να διαθέσει με διάταξη τελευταίας βουλήσεως ολόκληρη την αξιόλογη περιουσία του για τη σύσταση Ιδρύματος με την επωνυμία 'ΙΔΡΥΜΑ ΛΕΩΝΙΔΑ Κ. ΜΑΚΡΗ - ιατρού' με κοινωφελείς και φιλανθρωπικούς σκοπούς».
Μάλιστα, όπως εξηγεί ο κ. Κατσόγιαννος, η τελευταία αυτή έκδοσή του δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τη γενναία οικονομική συμβολή του συγκεκριμένου κοινωφελούς ιδρύματος.
0 σχόλια:
Αφήστε το σχόλιό σας εδώ...