Η Ατλαντiδα της Λακωνiας.

Στην άκρη της Πελοποννήσου βρίσκεται το Παυλοπέτρι, η αρχαιότερη γνωστή βυθισμένη πόλη που, μετά από χρόνια αφάνειας, μια διεθνής ομάδα ερευνητών κατάφερε να αναπαραστήσει επακριβώς για λογαριασμό του BBC 2.

Συνήθως φτάνει κάποιος στα Βιγκλάφια, στο νοτιότερο κομμάτι της Λακωνίας, με μοναδικό στόχο να μπει στο φεριμπότ, ώστε να περάσει απέναντι, στην κοσμική Ελαφόνησο. Οι ωραίες παραλίες της ηπειρωτικής πλευράς προσελκύουν τους μοναχικούς, αυτούς που δεν βρήκαν κατάλυμα στην άλλη πλευρά και όσους έχουν την περιέργεια να δουν με την ίδια τους τη μάσκα την παλαιότερη γνωστή βυθισμένη πόλη στον κόσμο, το περίφημο Παυλοπέτρι.

Περπατώντας στην ακτή, την Πούντα, τα μόνα στοιχεία που υποψιάζουν κάποιον ότι υπάρχει αρχαιολογικός χώρος είναι μια-δυο ταμπέλες και οι λαξευμένοι τάφοι πάνω σ’ ένα βραχώδες κομμάτι της παραλίας. Κατά τα άλλα, μέσα στο νερό μπορείς να διακρίνεις υπολείμματα που θυμίζουν τοίχους, μια σειρά από πέτρες που μοιάζουν με δρόμο και ίσως κάποια θραύσματα από αγγεία και αμφορείς.

Στις 22 Απριλίου, όμως, το ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στο BBC 2 με θέμα τη συγκεκριμένη πόλη έδειξε ότι στην επιστήμη της αρχαιολογίας κάθε βότσαλο είναι σημαντικό και πως το Παυλοπέτρι είναι κάτι πολύ σπουδαιότερο απ’ ό,τι πιστεύαμε.

Η ανακάλυψη

Πριν από 108 χρόνια, το 1904, ο γεωλόγος και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Φωκίων Νέγρης αναφέρει πως ανάμεσα στην Πούντα και την Ελαφόνησο υπάρχει μια αρχαία πόλη.

Μετά από εξήντα χρόνια περίπου, το 1967, ο ωκεανογράφος δρ. Nicholas Flemming του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, στο πλαίσιο των μελετών του για τις αλλαγές της στάθμης της θάλασσας στη Μεσόγειο, επισκέφτηκε το Παυλοπέτρι Ελαφονήσου και διαπίστωσε την ύπαρξη βυθισμένης αρχαίας πόλης σε βάθος 3-4 μέτρων. Το 1968 επιστρέφει με μια ομάδα φοιτητών του Καίμπριτζ, που καταφέρνουν με τα μέσα της εποχής, όπως μεζούρες και μέτρα, να φτιάξουν έναν πρώτο χάρτη της πόλης και να ξεχωρίσουν τα σπίτια, τους δρόμους και τα νεκροταφεία.

Από τότε, και ενώ τα ευρήματα είναι εξαιρετικά σημαντικά, η υπόθεση«Παυλοπέτρι» έχει πέσει σε πλήρη αδράνεια. Κάποια στιγμή, τη δεκαετία του ’90, εμφανίζεται, αλλά απλώς ως αναφορά. Το 2007 ο δρ. Jon Henderson από το Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, μαζί με τον Flemming και ελληνικές υπηρεσίες αρχαιοτήτων, ξεκινά πάλι τις έρευνες στην περιοχή με κύριο στόχο την ανάδειξή της.

Η αναπαράσταση

Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας γυρίζεται ένα ντοκιμαντέρ για λογαριασμό του BBC 2, που στόχο του έχει να αναπαραστήσει ψηφιακά το Παυλοπέτρι, ώστε να γίνει αντιληπτό τι είδους πόλη ήταν αλλά και για ποιον λόγο εξαφανίστηκε. Γνώριζαν ότι ήταν λιμάνι λόγω της τοποθεσίας (στην αρχαιότητα τα λιμάνια ήταν αμμουδερές παραλίες όπου μπορούσαν να προσαράξουν τα πλοία) και ότι γνώρισε ακμή τα μυκηναϊκά χρόνια.

Ο δρ. Henderson το χαρακτηρίζει «ελληνική Πομπηία» και αποφεύγει συσχετισμούς με την Ατλαντίδα. Μαζί του έχει μια ομάδα Αυστραλών επιστημόνων, ειδικών στην ανάλυση και επεξεργασία τρισδιάστατων δεδομένων. Από αυτούς χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά μια ειδική φωτογραφική μηχανή που ήταν ενσωματωμένη σε μια τορπίλη. Η συγκεκριμένη μηχανή βοηθάει ώστε να μη χάνεται χιλιοστό από μια περιοχή και να μπορεί μετά να γίνει πάνω σε αυτήν η τρισδιάστατη επεξεργασία. Η χρησιμοποίησή της στο Παυλοπέτρι (σε συνδυασμό με την υποβρύχια ανασκαφή) αποτελεί «καινοτομία όσον αφορά τις υποβρύχιες αρχαιολογικές ανασκαφές», όπως υποστηρίζει ο δρ. Henderson.

Μια πόλη όπως οι δικές μας

Ευρήματα, φωτογραφίες, χαρτογράφηση, η τρισδιάστατη απεικόνιση, η τοποθεσία των τάφων, η μελέτη άλλων πόλεων της Εποχής του Χαλκού και η μελέτη των σύγχρονων κτισμάτων της ευρύτερης περιοχής έκαναν τον δρ. Henderson να πιστεύει πως το Παυλοπέτρι είναι «από τις πρώτες πόλεις στην ιστορία της ανθρωπότητας όπου αναπτύχθηκε τρόπος ζωής εφάμιλλος του σημερινού. Διώροφα σπίτια με αυλές και θέα στη θάλασσα, τελωνείο, δρόμοι, ανάπτυξη διάφορων επαγγελμάτων, από εμπόρους μέχρι μικρούς βιοτέχνες και εργάτες». Ο τρόπος ταφής δείχνει πως υπήρχαν διάφορα κοινωνικά στρώματα και είναι συγκλονιστικό πως τα νεκρά παιδιά τα έθαβαν μέσα στο σπίτι με στόχο... να ενισχύσουν τη γονιμότητα. Το Παυλοπέτρι ήταν λιμάνι και πιθανότατα ήταν ο συνδετικός κρίκος της Πελοποννήσου με τους υπόλοιπους μεσογειακούς πολιτισμούς, όπως ο μινωικός. Μάλιστα, οι Παυλοπετριανοί θαύμαζαν τόσο τους Μινωίτες, που στην κατοχή τους είχαν αρκετές αντιγραφές κρητικών σκευών.

Το φυσικό τέλος

Η ακμή της πόλης υπολογίζεται περίπου το 1600 π.Χ. και το τέλος της λίγο μετά το 1000 π.Χ. Ο δρ. Flemming επισημαίνει πως «το Παυλοπέτρι διαμορφώθηκε την εποχή που η παγκόσμια στάθμη της θάλασσα ήταν σε άνοδο, τροφοδοτούμενη ακόμα από νερό από το λιώσιμο των πάγων της Εποχής των Παγετώνων.

Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό για να βυθίσει μια πόλη. Επίσης, ωραίες είναι οι ιστορίες που λένε για φωτιές που έρχονται από τον ουρανό και καταστρέφουν πόλεις, αλλά ανήκουν σε ταινίες του Χόλιγουντ. Οι διαδοχικές γραμμές πετρωμάτων στην ακτή δείχνουν πως υπήρξε κάποιο ισχυρό σεισμικό γεγονός εξαιτίας του οποίου βυθίστηκε η πόλη». Και αν δεν βυθίστηκε αμέσως, όσο η γη κατέρρεε, όλο και περισσότερα κτίσματα διεκδικούσε η θάλασσα.