Smoking & Drinking Cinema.

''Η ΚΡΥΦΗ ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΗΣ ΜΠΟΥΡΖΟΥΑΖΙΑΣ'' του ΛΟΥΙ ΜΠΟΥΝΙΟΥΕΛ.

(Le charme discret de la bourgeoisie) 

Γαλλία / Ιταλία / Ισπανία ,1972
Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας 1972 – 102’
Σκηνοθεσία: Luis Bunuel
Σενάριο: Luis Bunuel, Jean-Claude Carriere

Με τους: Fernando Rey, Paul Frankeur, Delphine Seyrig, Jean-Pierre Cassel, Bulle Ogier, Stephane Audran, Michel Piccoli
Δημοσιογράφος: «Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας χαρακτήρες στην ταινία;»
Bunuel: «Οι κατσαρίδες!»»
από συνέντευξη στο Newsweek για τη Διακριτική γοητεία της μπουρζουαζίας,

Υπόθεση:

Στα πλούσια προάστια του Παρισιού, 6 μεγαλοαστοί, ανάμεσά τους ο πρέσβης μιας λατινοαμερικάνικης χώρας, βρίσκονται σε μια πολύ περίεργη κατάσταση: προσπαθούν να δειπνήσουν και να ολοκληρώσουν ένα γεύμα αλλά συνεχώς οι προσπάθειές τους αναστέλλονται από μια σειρά περίεργα, κωμικοτραγικά, άλλα αληθινά και άλλα φαντασιακά, γεγονότα, που παρεμβάλλονται στην πορεία. Έτσι, η παρέα των αστών φτάνει σε ένα εστιατόριο τη μέρα που έχει πεθάνει ο ιδιοκτήτης και το πτώμα του βρίσκεται στην κουζίνα, κάποια άλλη στιγμή νομίζουν ότι κάθονται σε εστιατόριο αλλά μια αυλαία που ανοίγει αποκαλύπτει ότι βρίσκονται σε μια σκηνή θεάτρου και έχουν γίνει δημόσιο θέαμα. Αλλού, βρίσκονται σε ένα καφέ που δεν έχει να τους σερβίρει τίποτα παρά μόνο νερό ενώ κάποια άλλη φορά, το δείπνο τους διακόπτει μια συμμορία που τους γαζώνει με σφαίρες κ.ο.κ. Τελικά, το δείπνο δεν πραγματοποιείται ποτέ. Η αστική τάξη μένει ανικανοποίητη.

Ο Bunuel με αυτή την αριστουργηματική σουρεαλιστική ταινία, σατιρίζει καυστικά για άλλη μια φορά την αστική τάξη και την προσποιητή ευγένειά της. Τίποτα δεν ξεφεύγει από το σαρκασμό: οι κενοί καλοί τρόποι, οι ανούσιες κοινωνικές εκδηλώσεις, οι αποσαρθρωμένες διαπροσωπικές σχέσεις, οι εγκληματικές πράξεις, που καλύπτονται από την κοινωνική θέση (ο πρέσβης κάνει λαθρεμπόριο κοκαΐνης), η συνεχής αίσθηση του ανικανοποίητου που δείχνεται με το ότι τελικά παραμένουν νηστικοί…

Τη δεκαετία του `60 γυρίστηκαν μια σειρά σημαντικών ευρωπαϊκών ταινιών, από δημιουργούς όπως Γκοντάρ, Ριβέτ, Μπέργκμαν, Παζολίνι, οι οποίες αμφισβήτησαν την κλασική αφήγηση και την κινηματογραφική αληθοφάνεια, που είχαν καταντήσει τροχοπέδη για τη δημιουργική έκφραση τα προηγούμενα χρόνια. Το ενδιαφέρον εστιάστηκε λοιπόν στην απόσπαση της αφήγησης από τα παραδοσιακά πλαίσια της λογικής σειράς αλλά και στην αποκάλυψη του ψευδαισθησιακού χαρακτήρα των ταινιών. Η Διακριτική γοητεία της μπουρζουαζίας ανήκει σε αυτό το γκρουπ ταινιών….

Με ευρηματική σκηνοθεσία που αναιρεί το διαχωρισμό μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας, ο Bunuel επιτίθεται στη λογική δομή της αφήγησης. Η υπόθεση δεν παίζει σπουδαίο ρόλο. Πρόκειται απλώς για μια σειρά παράδοξων γεγονότων φαντασιακού χαρακτήρα, που σκοπό έχουν να φέρουν τους αστούς σε δύσκολη θέση. Με κάθε παράλογη και σουρεαλιστική εικόνα ο Bunuel εισβάλλει στο σύμπαν των αστών δημιουργώντας ασάφεια και σύγχυση των κοινωνικών ρόλων (π.χ. ο επίσκοπος που είναι και κηπουρός). Ακόμα και το κεντρικό θέμα, το δείπνο, δεν έχει αφηγηματική αξία. Όπως αναφέρει ο κριτικός Robin Wood, «Ο Bunuel χρησιμοποιεί το δείπνο για να κάνει την ανατομία των αστικών τελετουργικών: ο σκοπός δεν είναι να φάνε αλλά να επιβάλλει ο καθένας το κοινωνικό του γόητρο». 

Η απουσία ισχυρής αφηγηματικής δομής στρέφει λοιπόν την προσοχή μας στις αλλόκοτες περιπέτειες των ηρώων και την επικίνδυνη ρηχότητα των πολιτισμένων συζητήσεων των ανώτερων κοινωνικών κύκλων. 

Στην ταινία βλέπουμε 4 κύρια στοιχεία: 1) την πραγματικότητα, η οποία μονίμως διακόπτεται από φαντασιακά γεγονότα 2) το όνειρο, το οποίο χρησιμοποιείται για να ξεβολεύει τον θεατή από τη σιγουριά του. Το όνειρο παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ταινία, καθώς η αρχή του δεν σηματοδοτείται ποτέ, οπότε ο θεατής «ξυπνά» και αυτός ξαφνιασμένος μαζί με τον ήρωα της ταινίας. Ο Bunuel μάλιστα, επηρεασμένος από τα βιβλία Gil blas de santillana του Alain-Rene Lesage και The manuscript found in Saragossa του Jan Potocki, γνωστά για τον αινιγματικό τους χαρακτήρα, εφαρμόζει και στην ταινία του την τεχνική «όνειρο μέσα σε όνειρο», παίζοντας με την κοινή λογική του θεατή 3) τις παρεμβαλλόμενες αφηγήσεις. Πρόκειται για κάποιες ιστορίες που αφηγούνται τυχαίοι ήρωες και συσκοτίζουν και αυτές τα όρια πραγματικότητας-φαντασίας 4) τον επαρχιακό δρόμο, που είναι περισσότερο ένας ουτοπικός χώρος, μια ζώνη εκτός τόπου και χρόνου, στην οποία οι ήρωες περιπλανώνται άσκοπα. 

Μέσα από την παραδοξότητα του τρόπου αφήγησης, ο σκηνοθέτης καταλύει την εικόνα της αστικής τάξης, αφήνει να φανεί ο παραλογισμός και η κενότητα της ύπαρξής της, ο αέναος κύκλος των επιτηδευμένων πράξεών της. Παράλληλα, με ένα αιχμηρό σουρεαλιστικό χιούμορ, επιτίθεται στους πυλώνες της: πλούσιοι, εκκλησία, αστυνομία, πολιτικοί, κυβερνήσεις, ισχυροί παράγοντες, σατιρίζονται μέσα από μια τόσο γκροτέσκα υπόθεση, που δεν μπορεί παρά να αποτελεί μια ανελέητη παρωδία της μπουρζουαζίας! Γκρεμίζει έτσι τα κοινωνικά στερεότυπα, καταδεικνύει τις αδυναμίες της αστικής τάξης αλλά και την ενοχικότητα της βεβαρημένης συνείδησής της, αφού μπορεί με την ίδια ευκολία να φέρεται κόσμια και την ίδια στιγμή να διαπράττει εγκλήματα. Ακόμη και ο τίτλος της ταινίας («Ένας από τους καλύτερους στην ιστορία του σινεμά»-J. Hoberman, The Village Voice) είναι αποκαλυπτικά ειρωνικός: είναι σαν να λένε οι αστοί: «Εμείς οι μπουρζουά ό, τι κάνουμε, το κάνουμε τουλάχιστον χωρίς να χάσουμε την ανατροφή και τους καλούς μας τρόπους». Το μοναδικό τους επιχείρημα είναι δηλαδή ο ψύχραιμος και «πολιτισμένος» τρόπος με τον οποίο ανταποκρίνονται σε οποιαδήποτε περίσταση. Αποκαλύπτεται έτσι η ελαφρότητα, η απάθεια και η συγκαταβατικότητα με την οποία η μπουρζουαζία αντιμετωπίζει όλα τα θέματα.

Η ταινία χλευάζει, βεβηλώνει, ξεμπροστιάζει την επίφαση της εκπολιτισμένης κοινωνίας και καλεί τον θεατή σε ένα σουρεαλιστικό, φαντασιακό γαϊτανάκι, αστείο σαν γροθιά στο στομάχι.

από το ΚΟΥΙΝΤΑ ARTeMAGAZINE