Η Μεγάλη Κυρία της Μουσικής γεννήθηκε μια μέρα σαν και αυτή.
Είναι μεγάλη ιστορία να προσπαθήσει κανείς να δώσει ένα πλήρες πορτρέτο της μεγάλης κυρίας του σουίνγκ και της τζαζ. Η Έλα Φιτζέραλντ (Ella Fitzgeralnd) από τις πρώτες της εμφανίσεις με την ορχήστρα του Τσικ Γουέμπ (Chick Webb) στα μέσα της δεκαετίας του ’30, έδειξε ότι θα έφερνε τα πάνω κάτω στο τραγούδι, όχι μόνο της τζαζ αλλά και της ποπ γενικότερα. Στα περίπου 60 χρόνια που διήρκεσε η καριέρα της, τραγούδησε σχεδόν τα πάντα. Το ρεπερτόριό της περιλαμβάνει όλους τους μεγάλους κλασικούς του αμερικάνικου τραγουδιού και όχι μόνο.
Πολλές φορές τίθεται το ερώτημα πια είναι η μεγαλύτερη τραγουδίστρια της τζαζ η Έλα Φιτζέραλντ, η Μπίλι Χόλιντεϊ ή, η Σάρα Βον. Πιστεύω ότι η αντιμετώπιση με όρους ποδοσφαιρικούς (έχασε, νίκησε, καλύτερος, χειρότερος) δεν ταιριάζει όταν μιλάμε για τρία «ιερά τέρατα» της παγκοσμίου μουσικής σκηνής.
Η Έλα Φιτζέραλντ αποτελεί σίγουρα ένα μνημείο για την αμερικανική κουλτούρα, όπως αντίστοιχα η Εντίτ Πιάφ για τη Γαλλία ή η Γκρέισι Φιλντς για τη Βρετανία. Γεννήθηκε στις 25 Απριλίου του 1918 στο Νιούπορτ Νιουζ της Βιρτζίνια, αν και η ημερομηνία έχει αμφισβητηθεί κατά καιρούς. Δεν έμαθε ποτέ πώς ακριβώς έχασε τον πατέρα της - αν πέθανε ή αν τον χώρισε απλά η μητέρα της -, αυτό που γνώριζε, όσο ζούσε, με σιγουριά ήταν ότι έχασε την ευκαιρία να μάθει πορτογαλικά από τον πατριό της. «Τώρα λυπάμαι. Αν είχα ακούσει τον πατριό μου θα γνώριζα τώρα τη γλώσσα. Το σήκωνε άλλωστε το είδος της γειτονιάς όπου μέναμε τότε, το Γιόνκερς», 25 χιλιόμετρα από την κεντρική σιδηροδρομική γραμμή για το Κεντρικό Μανχάταν. Μερικώς βιομηχανικό, μερικώς αστικό, το Γιόνκερς ήταν η πρώτη πόλη βόρεια της Νέας Υόρκης, όπου μετακόμισε η μητέρα της όταν παντρεύτηκε για δεύτερη φορά και ήταν εκείνη που έβαλε το όνομά της σε μια λίστα υποψηφίων διαγωνισμού στο θέατρο Apollo του Χάρλεμ το 1934, αν και η επιθυμία της μεγάλης τραγουδίστριας δεν ήταν το τραγούδι αλλά ο χορός, αφού είχε θεοποιήσει τον ιδιαίτερα αγαπητό χορευτή του Χάρλεμ εκείνης της περιόδου Σνέικ Χιπς Τάκερ. ‘Ετσι λοιπόν το παιδικό όνειρο -να γίνει χορεύτρια- την ώθησε να ανάβει στη σκηνή του Harlem Opera House στα 16 της χρόνια για ένα διαγωνισμό ταλέντων. Το τρακ δε την άφηνε να χορέψει -έτσι συντόνισε την φωνή της με τον ήχο και τον ρυθμό της ορχήστρας και τραγούδησε! Από εκείνη τη στιγμή φάνηκε ότι ένα αστέρι γεννιέται- και το αστέρι αυτό από την επόμενη χρονιά, το 1935, θα ήταν το μεγάλο της ορχήστρας του ντράμερ Τσικ Γουέμπ, μιας από τις πιο σημαντικές μπάντες του σουίνγκ. Η Έλα παρά το νεαρό της ηλικίας της και παρά το γεγονός ότι δεν ήταν γοητευτική σαν παρουσία (δεν είχε κανένα από τα “προσόντα” των σημερινών τραγουδιστριών), έδειξε τέτοιο μπρίο στη σκηνή του Savoy Ballroom που έκανε την ορχήστρα του Τσικ Γουέμπ να είναι μια από τις πιο αγαπημένες και δημοφιλής χορευτικές ορχήστρες της δεκαετίας του ’30. Και βαθμιαία η Έλα Φιτζέραλντ αρχίζει να αποτελεί το κεντρικό πρόσωπο αυτής της ορχήστρας, δίνοντας την μια επιτυχία μετά την άλλη.
Ο Τσικ Γουέμπ φροντίζει την τραγουδίστριά του με μεγάλη στοργή: στηρίζεται στη μαγεία της φωνής της και την προβάλει όλο και περισσότερο ως το πρώτο όνομα στην ορχήστρα του. Παράλληλα της δίνει και ευκαιρίες προετοιμάζοντας την για σόλο καριέρα. Από τη στιγμή μάλιστα που ο Γουέμπ αρρωσταίνει από φυματίωση οστών, η επιλογή του είναι μία και μοναδική: όλο το image της μπάντας να στηρίζεται στη νεαρή τραγουδίστρια. Μέχρι το θάνατό του το 1939, η ορχήστρα κάνει πολύ μεγάλες επιτυχίες έχοντας σε πρώτο πλάνο τη φωνή της Έλα.
Την περίοδο που η Έλα ήταν ακόμα μέλος της ορχήστρας του Τσικ Γουέμπ, ουσιαστικά στα πρώτα της καλλιτεχνικά βήματα συνεργάστηκε με ένα από τα πιο σπουδαία φωνητικά γκρουπ της εποχής, τους καταπληκτικούς Mills Brothers (ο John Junior, ο Herbert ο Harry και ο Donald). To σχήμα αυτό αποδείχτηκε ένα από τα πιο ισχυρά αμερικάνικα ποπ γκρουπ της εποχής του χρησιμοποιώντας συνήθως ως μόνη οργανική του συνοδεία μια κιθάρα – και κάνοντας ορχηστρικό backing μόνο με τις φωνές τους.
Από το 1941 και μετά, η προικισμένη τραγουδίστρια μπαίνει στη φάση της σόλο καριέρας της που, πολύ σύντομα, την φέρνει στην κορυφή. Εγκαταλείποντας το τυπικό backing μιας μεγάλης ορχήστρας του σουίνγκ, η Έλα έχει μεγαλύτερες δυνατότητες να αναπτύξει την εκφραστική της και μεγαλύτερη άνεση για να εξελίξει τη φωνή της, που ωριμάζει σε ένα σημείο διαφορετικό από την «παιδικότητα» των επιτυχιών με την ορχήστρα του Τσικ Γουέμπ.
Η θρυλική απεργία του συνδικάτου των Αμερικανών μουσικών από τον Ιούλιο του 1942, έχει σαν αποτέλεσμα να μην γίνονται καθόλου ηχογραφήσεις για πάνω από ένα χρόνο. Έτσι η Έλα μπαίνει στο στούντιο τον Νοέμβριο του 1943. Μαζί της τώρα είναι οι Ink Spots. Οι ηχογραφήσεις αυτές όπως το “Cow Cow Boogie”, γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία. Της συνεργασίας αυτής προηγείται μια μεγάλη τουρνέ στην οποία γίνεται σαφές ότι το άστρο της Έλα δένει θαυμάσια με την παρουσία των Ink Spots.
Μια από τις καλύτερες – και πιθανόν από τις πιο περίεργες συνεργασίες της Έλα Φιτζέραλντ στη δεκαετία του ’40 ήταν αυτή με τον Louis Jordan στο κομμάτι “Stone Cold Dead In The Market”. Ο σαξοφωνίστας που ουσιαστικά γέννησε το ρυθμ εντ μλούζ συνοδευόμενος από το θρυλικό γκρουπ του, τους Tympani Five, φτιάχνει εδώ έναν εκπληκτικό συνδυασμό με την Έλα, σε calypso βάση, με χαρακτηριστική προφορά, τονισμούς και ρυθμούς. Ο πετυχημένος αυτός μουσικός κάνει μαζί με την Φιτζέραλντ μια καταπληκτική περφόρμανς – όπως το συνήθιζε εξάλλου με τον Bing Crosby ή με τον Louis Armstrong.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’40 η φωνή της Έλα έχει διαμορφωθεί άριστα και στο σύνολο της εκφραστικής και της τεχνικής της ήταν ορατή η παρουσία του Λούις Άρμστρονγκ.
Η Έλα Φιτζέραλντ έγραψε στη Verve το πιο λαμπρό κομμάτι της καριέρας της ηχογραφώντας μια τεράστια γκάμα τραγουδιών μέσα από μια σειρά πορτρέτων των σημαντικότερων δημιουργών, όπως ήταν ο Κόουλ Πόρτερ, ο Τζορτζ και ο Ιρα Γκέρσουιν, οι Ρότζερς και Χαρτ, ο Ντιουκ Ελινγκτον, ο Χάρολντ Αρλεν, ο Τζέρομ Κερν και Τζόνι Μέρσερ, έργα γνωστά και songbooks.
To 1957 παντρεύεται τον μπασίστα Ρέι Μπράουν, με τον οποίο αποκτά και το μοναδικό παιδί της - έκανε έναν ακόμη γάμο στα κρυφά με τον κατά πολύ νεότερό της Σουηδό Εϊναρ Λάρσεν και λέγεται ότι έκανε και έναν τρίτο. Με το τέλος της συνεργασίας της με τη Verve, ξεκινά μια νέα με την ΕΜΙ για το διάστημα 1967-70, που όμως φέρει τα ίδια αποτέλεσμα, με πιο γνωστές τις ερμηνείες της στα «Sunny» και «Ι Heard It Through The Grapevine». Συνέχισε να τραγουδά ως το 1994.Το άκρως ενδιαφέρον με μια «μαύρη» τραγουδίστρια της γενιάς του '30 όπως είναι η Φιτζέραλντ είναι ότι οι περίπου 40 εκατομμύρια δίσκοι που πούλησε δεν κατέληξαν σε ξένες τσέπες αλλά ούτε και στα ναρκωτικά, όπως συνέβη σε πολλές συναδέλφους της μουσικούς της τζαζ. Η Φιτζέραλντ μπορεί να θαυμάσει κανείς και για το κοινωνικό της έργο, όπως π.χ. τον παιδικό σταθμό στο Λος Αντζελες που συντηρούσε με δικά της έξοδα για τα παιδιά των εργαζόμενων γυναικών.
Η Έλα Φιτζέραλντ έφυγε από αυτόν τον κόσμο στις 15 Ιουνίου 1996 σε ηλικία 78 ετών, από επιπλοκές που προκάλεσε ο διαβήτης, που την ταλαιπώρησε για αρκετά χρόνια - της είχαν ακρωτηριάσει ήδη και τα δύο πόδια.
Κατά τη διάρκεια της καριέρας της απέσπασε 14 βραβεία Γκράμι και γνώρισε πολυάριθμες τιμητικές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι απονομές του Εθνικού Μεταλλίου Τέχνης (1987) και του Προεδρικού Μεταλλίου της Ελευθερίας (Δεκέμβριος 1992).
Η Έλα Φιτζέραλντ αποτελεί σίγουρα ένα μνημείο για την αμερικανική κουλτούρα, όπως αντίστοιχα η Εντίτ Πιάφ για τη Γαλλία ή η Γκρέισι Φιλντς για τη Βρετανία. Γεννήθηκε στις 25 Απριλίου του 1918 στο Νιούπορτ Νιουζ της Βιρτζίνια, αν και η ημερομηνία έχει αμφισβητηθεί κατά καιρούς. Δεν έμαθε ποτέ πώς ακριβώς έχασε τον πατέρα της - αν πέθανε ή αν τον χώρισε απλά η μητέρα της -, αυτό που γνώριζε, όσο ζούσε, με σιγουριά ήταν ότι έχασε την ευκαιρία να μάθει πορτογαλικά από τον πατριό της. «Τώρα λυπάμαι. Αν είχα ακούσει τον πατριό μου θα γνώριζα τώρα τη γλώσσα. Το σήκωνε άλλωστε το είδος της γειτονιάς όπου μέναμε τότε, το Γιόνκερς», 25 χιλιόμετρα από την κεντρική σιδηροδρομική γραμμή για το Κεντρικό Μανχάταν. Μερικώς βιομηχανικό, μερικώς αστικό, το Γιόνκερς ήταν η πρώτη πόλη βόρεια της Νέας Υόρκης, όπου μετακόμισε η μητέρα της όταν παντρεύτηκε για δεύτερη φορά και ήταν εκείνη που έβαλε το όνομά της σε μια λίστα υποψηφίων διαγωνισμού στο θέατρο Apollo του Χάρλεμ το 1934, αν και η επιθυμία της μεγάλης τραγουδίστριας δεν ήταν το τραγούδι αλλά ο χορός, αφού είχε θεοποιήσει τον ιδιαίτερα αγαπητό χορευτή του Χάρλεμ εκείνης της περιόδου Σνέικ Χιπς Τάκερ. ‘Ετσι λοιπόν το παιδικό όνειρο -να γίνει χορεύτρια- την ώθησε να ανάβει στη σκηνή του Harlem Opera House στα 16 της χρόνια για ένα διαγωνισμό ταλέντων. Το τρακ δε την άφηνε να χορέψει -έτσι συντόνισε την φωνή της με τον ήχο και τον ρυθμό της ορχήστρας και τραγούδησε! Από εκείνη τη στιγμή φάνηκε ότι ένα αστέρι γεννιέται- και το αστέρι αυτό από την επόμενη χρονιά, το 1935, θα ήταν το μεγάλο της ορχήστρας του ντράμερ Τσικ Γουέμπ, μιας από τις πιο σημαντικές μπάντες του σουίνγκ. Η Έλα παρά το νεαρό της ηλικίας της και παρά το γεγονός ότι δεν ήταν γοητευτική σαν παρουσία (δεν είχε κανένα από τα “προσόντα” των σημερινών τραγουδιστριών), έδειξε τέτοιο μπρίο στη σκηνή του Savoy Ballroom που έκανε την ορχήστρα του Τσικ Γουέμπ να είναι μια από τις πιο αγαπημένες και δημοφιλής χορευτικές ορχήστρες της δεκαετίας του ’30. Και βαθμιαία η Έλα Φιτζέραλντ αρχίζει να αποτελεί το κεντρικό πρόσωπο αυτής της ορχήστρας, δίνοντας την μια επιτυχία μετά την άλλη.
Ο Τσικ Γουέμπ φροντίζει την τραγουδίστριά του με μεγάλη στοργή: στηρίζεται στη μαγεία της φωνής της και την προβάλει όλο και περισσότερο ως το πρώτο όνομα στην ορχήστρα του. Παράλληλα της δίνει και ευκαιρίες προετοιμάζοντας την για σόλο καριέρα. Από τη στιγμή μάλιστα που ο Γουέμπ αρρωσταίνει από φυματίωση οστών, η επιλογή του είναι μία και μοναδική: όλο το image της μπάντας να στηρίζεται στη νεαρή τραγουδίστρια. Μέχρι το θάνατό του το 1939, η ορχήστρα κάνει πολύ μεγάλες επιτυχίες έχοντας σε πρώτο πλάνο τη φωνή της Έλα.
Την περίοδο που η Έλα ήταν ακόμα μέλος της ορχήστρας του Τσικ Γουέμπ, ουσιαστικά στα πρώτα της καλλιτεχνικά βήματα συνεργάστηκε με ένα από τα πιο σπουδαία φωνητικά γκρουπ της εποχής, τους καταπληκτικούς Mills Brothers (ο John Junior, ο Herbert ο Harry και ο Donald). To σχήμα αυτό αποδείχτηκε ένα από τα πιο ισχυρά αμερικάνικα ποπ γκρουπ της εποχής του χρησιμοποιώντας συνήθως ως μόνη οργανική του συνοδεία μια κιθάρα – και κάνοντας ορχηστρικό backing μόνο με τις φωνές τους.
Από το 1941 και μετά, η προικισμένη τραγουδίστρια μπαίνει στη φάση της σόλο καριέρας της που, πολύ σύντομα, την φέρνει στην κορυφή. Εγκαταλείποντας το τυπικό backing μιας μεγάλης ορχήστρας του σουίνγκ, η Έλα έχει μεγαλύτερες δυνατότητες να αναπτύξει την εκφραστική της και μεγαλύτερη άνεση για να εξελίξει τη φωνή της, που ωριμάζει σε ένα σημείο διαφορετικό από την «παιδικότητα» των επιτυχιών με την ορχήστρα του Τσικ Γουέμπ.
Η θρυλική απεργία του συνδικάτου των Αμερικανών μουσικών από τον Ιούλιο του 1942, έχει σαν αποτέλεσμα να μην γίνονται καθόλου ηχογραφήσεις για πάνω από ένα χρόνο. Έτσι η Έλα μπαίνει στο στούντιο τον Νοέμβριο του 1943. Μαζί της τώρα είναι οι Ink Spots. Οι ηχογραφήσεις αυτές όπως το “Cow Cow Boogie”, γνωρίζουν μεγάλη επιτυχία. Της συνεργασίας αυτής προηγείται μια μεγάλη τουρνέ στην οποία γίνεται σαφές ότι το άστρο της Έλα δένει θαυμάσια με την παρουσία των Ink Spots.
Μια από τις καλύτερες – και πιθανόν από τις πιο περίεργες συνεργασίες της Έλα Φιτζέραλντ στη δεκαετία του ’40 ήταν αυτή με τον Louis Jordan στο κομμάτι “Stone Cold Dead In The Market”. Ο σαξοφωνίστας που ουσιαστικά γέννησε το ρυθμ εντ μλούζ συνοδευόμενος από το θρυλικό γκρουπ του, τους Tympani Five, φτιάχνει εδώ έναν εκπληκτικό συνδυασμό με την Έλα, σε calypso βάση, με χαρακτηριστική προφορά, τονισμούς και ρυθμούς. Ο πετυχημένος αυτός μουσικός κάνει μαζί με την Φιτζέραλντ μια καταπληκτική περφόρμανς – όπως το συνήθιζε εξάλλου με τον Bing Crosby ή με τον Louis Armstrong.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’40 η φωνή της Έλα έχει διαμορφωθεί άριστα και στο σύνολο της εκφραστικής και της τεχνικής της ήταν ορατή η παρουσία του Λούις Άρμστρονγκ.
Η Έλα Φιτζέραλντ έγραψε στη Verve το πιο λαμπρό κομμάτι της καριέρας της ηχογραφώντας μια τεράστια γκάμα τραγουδιών μέσα από μια σειρά πορτρέτων των σημαντικότερων δημιουργών, όπως ήταν ο Κόουλ Πόρτερ, ο Τζορτζ και ο Ιρα Γκέρσουιν, οι Ρότζερς και Χαρτ, ο Ντιουκ Ελινγκτον, ο Χάρολντ Αρλεν, ο Τζέρομ Κερν και Τζόνι Μέρσερ, έργα γνωστά και songbooks.
To 1957 παντρεύεται τον μπασίστα Ρέι Μπράουν, με τον οποίο αποκτά και το μοναδικό παιδί της - έκανε έναν ακόμη γάμο στα κρυφά με τον κατά πολύ νεότερό της Σουηδό Εϊναρ Λάρσεν και λέγεται ότι έκανε και έναν τρίτο. Με το τέλος της συνεργασίας της με τη Verve, ξεκινά μια νέα με την ΕΜΙ για το διάστημα 1967-70, που όμως φέρει τα ίδια αποτέλεσμα, με πιο γνωστές τις ερμηνείες της στα «Sunny» και «Ι Heard It Through The Grapevine». Συνέχισε να τραγουδά ως το 1994.Το άκρως ενδιαφέρον με μια «μαύρη» τραγουδίστρια της γενιάς του '30 όπως είναι η Φιτζέραλντ είναι ότι οι περίπου 40 εκατομμύρια δίσκοι που πούλησε δεν κατέληξαν σε ξένες τσέπες αλλά ούτε και στα ναρκωτικά, όπως συνέβη σε πολλές συναδέλφους της μουσικούς της τζαζ. Η Φιτζέραλντ μπορεί να θαυμάσει κανείς και για το κοινωνικό της έργο, όπως π.χ. τον παιδικό σταθμό στο Λος Αντζελες που συντηρούσε με δικά της έξοδα για τα παιδιά των εργαζόμενων γυναικών.
Η Έλα Φιτζέραλντ έφυγε από αυτόν τον κόσμο στις 15 Ιουνίου 1996 σε ηλικία 78 ετών, από επιπλοκές που προκάλεσε ο διαβήτης, που την ταλαιπώρησε για αρκετά χρόνια - της είχαν ακρωτηριάσει ήδη και τα δύο πόδια.
Κατά τη διάρκεια της καριέρας της απέσπασε 14 βραβεία Γκράμι και γνώρισε πολυάριθμες τιμητικές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι απονομές του Εθνικού Μεταλλίου Τέχνης (1987) και του Προεδρικού Μεταλλίου της Ελευθερίας (Δεκέμβριος 1992).
To 2007 με αφορμή τα 90 χρόνια από τη γέννησή της, δεκάδες εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στις ΗΠΑ, αλλά αυτό που ίσως έχει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον να αναφερθεί είναι το άλμπουμ-αφιέρωμα που κυκλοφόρησε η εταιρεία με την οποία θριάμβευσε, η Verve, στις 5 Ιουνίου 2007, με τη σύμπραξη μερικών από τους πιο αξιόλογους καλλιτέχνες. Το άλμπουμ ονομάζεται «We All Love Ella: Celebrating The First Lady Of Song» και την παραγωγή έχει αναλάβει ο μάστερ του είδους, υποψήφιος για 32 και βραβευμένος με 14 Γκράμι, παραγωγός Φιλ Ραμόουν.
Πώς να φτιάξει κανείς ένα πλήρη πορτρέτο της μεγάλης κυρίας του σουίνγκ και της τζαζ, μιας φωνής καθαρής και εκφραστικής, που "συνάντησε" με μοναδικότητα τους ήχους αυτής της μουσικής.
πηγή:koinotopia.gr
0 σχόλια:
Αφήστε το σχόλιό σας εδώ...